गणेश चतुर्थी हा महाराष्ट्रातील सर्वात प्रसिद्ध आणि उत्साही सणांपैकी एक सण आहे. गणेश उत्सव विविध राज्यांमध्ये उत्साहाने साजरा केला जातो, परंतु महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक जागेत याला एक विशिष्ट स्थान आहे. सखोल परंपरा आणि पौराणिक कथांमध्ये रुजलेला हा हिंदू सण, भगवान गणेशाच्या वाढदिवस म्हणून ओळखला जातो. ‘विघ्नहर्ता’ म्हणून ओळखले जाणारे, ते त्यांच्या भक्तांसाठी अडथळे दूर करणारे आणि दुष्टांसाठी आव्हाने निर्माण करणारे म्हणून आदरणीय आहेत.

११ दिवसांचा, गणेशोत्सवाची सुरुवात घरोघरी किंवा सार्वजनिक मडंळाद्वारे गणेशमूर्तीच्या विधीपूर्वक स्थापनेने होते, अनंत चतुर्दशीला भव्य ‘गणेश विसर्जन’ होते. भक्त प्रार्थना, मोदक, भक्तीगीते आणि आरती याद्वारे गणेश देवासाठी आपली आराधना व्यक्त करतात. कौटुंबिक मर्यादेत असो किंवा सार्वजनिक किंवा मंदिरांमधील भव्य सांप्रदायिक मेळावे असो, उत्सवाची भावना सर्वांमध्ये असते.

गणेश विसर्जन हा सर्वात महत्त्वाचा क्षण आहे, जिथे मूर्ती पाण्यात विसर्जित केल्या जातात. पुढच्या वर्षी त्याच्या परतीची वाट पाहत असतात. विसर्जनाच्या वेळी मस्त नाचत, वाजत गाजत गणेशाला निरोप देतात जिथे कुटुंबातील सर्वात लहान सदस्य देखील मनापासून सहभागी होतात, आशीर्वाद आणि परंपरा ते आत्मसात करतात.

गणेश चतुर्थी हा भारतातील सर्वात लोकप्रिय सण आहे. दरवर्षी हिंदू धर्मातील लोक मोठ्या उत्साहात हा सण साजरा करतात.लहान मुले भगवान गणेशावर खूप प्रेम करतात. बुद्धी आणि समृद्धीचे आशीर्वाद मिळविण्यासाठी त्याची पूजा केली जाते. लोक उत्सवाच्या अचूक तारखेच्या एक महिना किंवा आठवडा आधी पूजेची तयारी सुरू करतात. या सणासुदीच्या काळात बाजारपेठ भरून जाते. सार्वजनिक गणेशमूर्तींची विक्री वाढावी यासाठी सर्वत्र आकर्षक गणेशमूर्ती आणि विद्युत रोषणाईने दुकाने सजवली जातात.

भाविक आपल्या घरी गणपती आणतात आणि पूर्ण भक्तिभावाने गणेशाची सेवा करतात. हिंदू धर्मात असे मानले जाते की जेव्हा गणेश घरी येतो तेव्हा घरामध्ये भरपूर समृद्धी आणि आनंद आणतो परंतु ११ दिवसांनी परत गेल्यावर त्याच्याबरोबरच्या सर्व अडचणी आणि अडथळे घेऊन जातो. भगवान गणेशाचे लहान मुलांवर खूप प्रेम आहे आणि ते त्यांना मित्र गणेश म्हणतात. लोकांचा समूह गणेशपूजेसाठी सार्वजनिक मंडळ तयार करतात. आकर्षक बनवण्यासाठी ते स्टेज फुलांनी आणि रोषणाईने सजवतात. आजूबाजूच्या भागातील अनेक लोक मंडळामध्ये दररोज देवाला प्रार्थना आणि नैवेद्य अर्पण करण्यासाठी येतात. ते अनेक गोष्टी देतात आणि विशेषतः उकडीचे मोदक त्यांना खूप आवडतात.

हा सण ऑगस्ट किंवा सप्टेंबर महिन्यात ११ दिवस साजरा केला जातो. गणेश चतुर्थीच्या पूजेमध्ये दोन महत्त्वाच्या प्रक्रियांचा समावेश होतो; एक म्हणजे मूर्तीची स्थापना आणि दुसरी म्हणजे मूर्ती चे विसर्जन (याला गणेश विसर्जन असेही म्हणतात). हिंदू धर्मात प्राणप्रतिष्ठा पूजा (देवाला त्याच्या पवित्र उपस्थितीसाठी मूर्तीमध्ये बोलावणे) आणि देवाचा सन्मान करण्यासाठी सोळा मार्गांनी पूजा करण्याचा विधी आहे. दहा दिवस पूजा करताना दुर्वा घास व मोदक, गूळ, नारळ, लाल फुले, लाल चंदन आणि कापूर अर्पण करण्याचा विधी आहे. पूजेच्या शेवटी गणेश विसर्जनात लोकांची मोठी गर्दी आनंदाने सहभागी होते.

गणेश चतुर्थीचा सण हिंदू धर्मातील बुद्धी आणि समृद्धीचे प्रतीक, भगवान गणेशाच्या भक्तीत आहे. प्रामुख्याने हा सण महाराष्ट्रात साजरा केला जाणारा आणि या उत्सवाची लोकप्रियता विविध भारतीय राज्यांमधून पसरली आहे. हा सण गणेशाच्या जयंतीचे स्मरण करतो. गणेशाचे श्रद्धेने आणि भक्तीने स्वागत करतो.

असा विश्वास आहे की गणेश चतुर्थी दरवर्षी आनंद आणि समृद्धी आणतो.प्रस्थान केल्यावर घरातील संकटे दूर होतत्. गणेशाचा मुक्काम थाटामाटात आणि भव्यतेने होईल याची खात्री करून भक्त या उत्सवाची तयारी आणि उत्सव साजरा करतात. भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील चतुर्थीपासून सुरू होणारी अनंत चतुर्दशी, ११ व्या दिवशी असते.

असे मानले जाते की जे गणेशाची प्रामाणिकपणे पूजा करतात त्यांना आनंद, बुद्धी, संपत्ती आणि दीर्घायुष्य मिळते. सणाच्या दिवशी, भक्त विधी करतात ज्यात मंत्र जप, आरत्या गाणे आणि विविध पारंपारिक समारंभांमध्ये भाग घेणे हे समाविष्ट आहे. सुरुवातीला, हा सण एक खाजगी सण होता म्हणजे जो फक्त कुटुंबांमध्ये साजरा केला जातो. तथापि, लोकमान्य टिळक, एक प्रभावशाली भारतीय राष्ट्रवादी, यांनी १८९३ मध्ये त्याचे सार्वजनिक कार्यक्रमात रूपांतर केले आणि ब्रिटीशांच्या दडपशाहीविरुद्ध रॅली करण्यासाठी एक व्यासपीठ म्हणून त्याचा उपयोग केला.

आधुनिक काळातील उत्सव धार्मिक सीमांच्या पलीकडे आहे. आता तो राष्ट्रीय सण म्हणून चिन्हांकित करतो, एकतेला प्रोत्साहन देतो आणि सामाजिक विषमता नष्ट करतो. एकदंत, हेरंब आणि लंबोदरा अशा अनेक नावांनी ओळखल्या जाणाऱ्या गणेशाला त्याच्या भक्तांच्या हृदयात विशेष स्थान आहे. उत्सवाचा कळस, गणेश विसर्जन, भक्तांना अश्रूंनी निरोप देताना, मूर्ती पाण्यात विसर्जित करताना आणि पुढच्या वर्षी गणेशाच्या त्वरित परतीसाठी उत्सुकतेने प्रार्थना करताना दिसतात.

गणेश चतुर्थी हा भारतातील मुख्य सणांपैकी एक सण आहे. भारतातील लोक या सणाची वर्षभर आतुरतेने वाट पाहत असतात खास करून महाराष्ट्रात. हा सण देशभर साजरा होत असला तरी महाराष्ट्र राज्यात तो मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.

गणेश चतुर्थी हा एक हिंदू सण आहे ज्याला हिंदू धर्मात अत्यंत महत्त्व आहे. गणेश चतुर्थी हा भगवान गणेशाचा वाढदिवस असून हिंदू पौराणिक कथेनुसार हा सण साजरा केला जातो. गणेशाचे भक्त त्यांच्या आयुष्यातील सर्व अडथळे दूर करणारे म्हणून संबोधतात. लोकांचा असा विश्वास आहे की गणपती दरवर्षी समृद्धी आणि यश घेऊन येतो.

गणेश चतुर्थी ची तयारी हि महिना भर आधीच चालू होते जस कि मंडळ किंवा सोसायटी एकत्र येऊन रंगमंच बनवणे, सजावटीचे साहित्य आणि गणपतीचे असं बनवणे. या विश्वासाने की तो त्यांचे सर्व दुःख दूर करेल. गणेश चतुर्थी लोकांमध्ये आनंदाची लाट आणते आणि लोकांना उत्सवाने एकत्र आणते.

गणेश चतुर्थीचे वैशिष्ट्य काय आहे ते पाहूया:

गणेश चतुर्थी हा सण संपूर्ण ११ दिवस साजरा केला जातो. चतुर्थी म्हणजेच गणेशाचे आगमन होते. लोक त्यांच्या घरी आणि मंदिरात गणपतीची मूर्ती बसवतात. अनंत चतुर्दशीला गणेश विसर्जनाने संपतो. श्रीगणेशाचे भक्त ११ दिवस नियमित आरती, प्रार्थना करतात. ते त्याच्यासाठी भक्तिगीते गातात आणि त्याच्या स्तुतीसाठी विविध मंत्रांचे पठण करतात.

गमंत म्हणजे ते गणपतीला उकडीचे मोदक अर्पण करतात. गणेश चतुर्थीला विशेषत: मोदकांची विशेष मागणी असते. भाविक गणेशाला तसेच इतर भक्तांमध्ये मोदक हा प्रसाद म्हणून वाटलं जातो. मोदक हा गोड पदार्थ आहेत ज्या मध्ये लोक नारळ आणि गूळ भरून बनवतात. ते एकतर तळतात किंवा वाफवतात. घरोघरी आणि मिठाईच्या दुकानात लोक हा गोड पदार्थ बनवतात. ते मुख्यतः गणेश चतुर्थीच्या आसपास च्या दिवसात दिसतात आणि मुलांमध्ये ते खूप लोकप्रिय आहेत.

गणेश चतुर्थीचा उत्सव
११ दिवस चालणाऱ्या या उत्सवाची सुरुवात लोक सकाळी लवकर उठून आंघोळीने करतात. या सणासाठी ते नवीन कपडे खरेदी करतात. ते आरती आणि गाणी म्हणण्याच्या पारंपारिक विधींचे पालन करतात.

सुरुवातीला गणेश चतुर्थी काही कुटुंबांमध्ये साजरी केली जात असे. पुढे ती सगळीकडे पसरली आणि अशा प्रकारे मूर्तीची स्थापना आणि गणेशाचे पाण्यात विसर्जन सुरू झाले. यामुळे गणेश चतुर्थीला ‘लार्जर दॅन लाइफ फेस्टिव्हल’ बनवण्याची सुरुवात झाली.

दुस-या शब्दात, मूर्तीचे विसर्जन हे वाईट गोष्टी आणि दुःखांपासून मुक्तता दर्शवते. लोक गणपतीच्या भव्य मूर्ती बनवतात. उत्सवाच्या शेवटी जेव्हा विसर्जन होणार असते तेव्हा लोक पूर्ण मिरवणूक काढतात. भक्त शेकडो आणि हजारोंच्या संख्येने बाहेर पडतात आणि नद्या आणि महासागरांकडे विसर्जन सोहळ्यात नाचतात.

गणेश चतुर्थी संपली की, ते दरवर्षी गणपतीच्या पुनरागमनासाठी प्रार्थना करतात. ते दरवर्षी या उत्सवाची आतुरतेने वाट पाहत असतात. गणपतीच्या मूर्तीचे नदीत किंवा समुद्रात अंतिम विसर्जन गणेश चतुर्थीच्या शेवटी होते.

थोडक्यात, गणेश चतुर्थी हा गणपतीच्या सन्मानार्थ आनंदाने भरलेला सण आहे. संपूर्ण भारतातील लोक याचा पुरेपूर आनंद घेतात. भगवान गणेशाचे सर्व भक्त जाती-धर्माचा भेद न बाळगता एकत्र येतात. गणेश चतुर्थी भक्तांमध्ये आनंद पसरवते आणि सर्वत्र लोकांना एकत्र आणते.